Παναγία Φανερωμένη: Το Λασηθιώτικο καύχημα

Η ιστορία μίας εκ των διασημότερων Μονών της Ελλάδος – Φωτογραφικό οδοιπορικό για την Μονή με την σπάνια θέα

Η Ιερά Μονή Παναγίας Φανερωμένης Ιεράπετρας  από τα χρόνια της νεοβυζαντικής περιόδου (961-1204) έως τις μέρες μας αποτελεί πόλο έλξης στην Κρήτη, συγκεντρώνοντας δεκάδες πιστούς από όλη την Μεγαλόνησο και όχι μόνο στις 15 Αυγούστου αλλά σε όλη την διάρκεια του έτους.

Γνωστή και «Παναγία Γουρνιών» είναι κτισμένη σε υψόμετρο 540 μέτρων του όρου Δίκτη. Βρίσκεται ανάμεσα στα παραθαλάσσια χωριά, το Καλό Χωριό και την Παχειά Άμμο και για να πάει κανείς θα χρειαστεί να διανύσει εννέα ανηφορικά χιλιόμετρα από την επαρχιακή οδό που συνδέει τον Άγιο Νικόλαο με την Ιεράπετρα και την Σητεία.

Μοναδική θέα
Η πρόσβαση είναι σχετικά εύκολη, παρά τις πολλές στροφές. Ο επισκέπτης αποζημιώνεται όμως και με το παραπάνω αντικρίζοντας την εκπληκτική θέα. Από την μία πλευρά ο κόλπος της Μεραμβέλου, με τον Άγιο Νικόλαο, την  Ελούντα, την Σπιναλόγκα και τα μικρά ακατοίκητα νησάκια όπως τους Άγιους Πάντες. Από την άλλη η πλευρά με το Καβούσι και την Ψείρα, το μικρό νησάκι, πόλο έλξης των ψαράδων και των ψαροντουφεκάδων.

Στον ορίζοντα στην ανατολική πλευρά, τα ορεινά χωριά της Καλαμαύκας από την μία και της Κριτσάς από την άλλη.
Για το ακριβές έτος οικοδόμησης της Μονής δεν υπάρχει ακριβής πληροφόρηση όπως αναφέρεται στο Προσκυνητάριο με την νεώτερη έκδοση του 2014.
Σύμφωνα με όλες τις ιστορικές πηγές πρέπει να ιδρύθηκε κατά τη νεοβυζαντική περίοδο, να αποτελεί κτίσμα του 16^ου αιώνα και να έγιναν οι απαραίτητες οικοδομικές εργασίες τον 19^ο αιώνα.

Ο βοσκός και η εικόνα
Η παράδοση λέει ότι εκεί φανερώθηκε σε ένα βοσκό η εικόνα της Θεοτόκου. Ο βοσκός αυτός έχανε σε καθημερινή βάση, τον μπροστάρη του κοπαδιού του τις μεσημβρινές ώρες.

Μια μέρα αποφάσισε να παρακολουθήσει την πορεία του κριαριού. Το είδε να σταματά σε ένα απότομο βράχο όπου έρρεε άφθονο νερό. Εκεί είδε και την εικόνα. Την πήρε μαζί του αλλά όταν έφθασε στην στάνη του, η εικόνα είχε «εξαφανιστεί».

Την επομένη, ακολούθησε ξανά την πορεία του κριαριού, συναντώντας ξανά την εικόνα στη ίδια θέση που την είχε βρει την προηγούμενη. Ακολούθησε η ίδια διαδικασία. Την πήρε ξανά στην στάνη αλλά η εικόνα επέστρεψε και πάλι στη θέση της.

Έγινε μερικές φορές ακόμη το ίδιο «δρομολόγιο» ώσπου ο βοσκός πείστηκε ότι η εικόνα έπρεπε να μένει εκεί, στην θέση της. Μοιράστηκε το μυστικό του και κτίστηκε η Μονή.
Τα 149 σκαλοπάτια και το μονοπάτι
Λίγα μέτρα πριν φθάσει κανείς στην Μονή, συναντά ένα εκκλησάκι κτισμένο κάτω από το κεντρικό κτίσμα. Συνδέεται με ένα κατηφορικό μονοπάτι με 149 σκαλοπάτια περιτριγυρισμένα με άγρια σκίνα (αειθαλής θάμνος).  Πρόκειται για τον Ιερό Ναό Μεταμορφώσεως του Σωτήρος.

Με μία προσεχτική ματιά κανείς μπορεί να δει το μονοπάτι που ακολουθούσαν τα παλαιότερα χρόνια οι πιστοί για να ανέβουν με τα πόδια από την παραλία έως την Μονή τηρώντας έτσι κάποιο Τάμα.

Ιστορική αξία
Στα δύσκολα χρόνια της ενετικής και τουρκικής υποδούλωσης, οι Κρητικοί επαναστάτες έβρισκαν φιλόξενο καταφύγιο στη Μονή η οποία είχε αποκτήσει και φρουριακή μορφή.  Ακόμη και στις μέρες μας διασώζονται επάλξεις και πολεμίστρες που αποδεικνύουν και τον αμυντικό χαρακτήρα της Μονής εκείνα τα χρόνια.

Υπάρχουν ακόμη απομεινάρια της Κρητικής επανάστασης εναντίον των Ενετών κατακτητών το 1282 αλλά και της περιόδου της Τουρκοκρατίας όπου ανάμεσα στα άλλα λειτουργούσε εκεί και Κρυφό Σχολειό. Ο χώρος που το φιλοξενούσε βρίσκεται δεξιά της κεντρικής εισόδου και ο επισκέπτης το ανακαλύπτει αμέσως.

Στη νεώτερη περίοδο από τις δωρεές κυρίως η Μονή απέκτησε μεγάλη αγροτική περιουσία φθάνοντας στην απογραφή του 1893 τα 10.000 στρέμματα και διάσπαρτα κτήματα σε 239 διαφορετικές τοποθεσίες στις επαρχίες της Σητείας, της Ιεράπετρας και της Μεραμβέλου.
Στην κατοχή φιλοξενήθηκαν εκεί πατριώτες της αντίστασης αλλά και άνδρες τω Συμμαχικών στρατευμάτων.

  Παραμελημένη στις μέρες μας
Είναι γεγονός ότι στις μέρες μας οι συχνοί επισκέπτες, συναντούν την Μονή όπως την είχαν αφήσει στην προηγούμενη επίσκεψη τους. Δύο μόλις μοναχοί δίνουν καθημερινά μάχη διατήρησης της πλουσιότατης παράδοσης και όπως αναφέρεται συχνά αποτελεί όραμα η εξ ολοκλήρου ανακαίνιση και αναστήλωση χωρίς να αλλοιωθεί ο αρχιτεκτονικός χαρακτήρας και η μορφή της.

Υπάρχουν βέβαια δεκάδες ιστορίες για «θαύματα» όπως συμβαίνει πάντα σε αυτές τις περιπτώσεις.  Είναι καταγεγραμμένες στο «Προσκυνητάριον» του 2014 στα κείμενα που επιμελήθηκε ο Αρχιμανδρίτης  Κύριλλος Διαμαντάκης και προλογίζει ο Ιεραπύτνης και Σητείας Ευγένιος.